Fundacja Wolność od Religii podejmuje działania w odpowiedzi na praktyki o charakterze wymuszania jednomyślności światopoglądowej. Szczególnie wrażliwym obszarem jest szkolnictwo, gdzie spotykamy się z szeregiem działań o charakterze dyskryminacji, indoktrynacji i łamania wolności sumienia przedstawicieli mniejszości.
Szkoły wywierają presję na uczniów, by uczestniczyli w uroczystościach religijnych, a uroczystości szkolne zawierają elementy religijne jednego wyznania. Dyskryminacja i indoktrynacja występują w działaniach wychowawczych i edukacyjnych, włącznie z wystrojem szkół (np. dominacja treści religijnych w wystroju klas i korytarzy, tablica w stołówce utożsamiająca kulturę osobistą ucznia z modlitwą przed jedzeniem itp.). Często dyskryminacja i wykluczenie związane są z organizowaniem na terenie szkół lekcji religii przy jednoczesnym realnym braku alternatywnych zajęć dla dzieci nieuczestniczących w tych lekcjach. Katecheza odbywa się zwykle pomiędzy innymi lekcjami i jest wpisywana na plany zajęć przed rozpoczęciem roku szkolnego. Lekcje etyki organizowane są w godzinach popołudniowych i wpisywane w plan uczniów nierzadko dopiero w ostatnich tygodniach września. Władze szkolne i oświatowe wywołują mylne wrażenie, jakoby religia była przedmiotem obowiązkowym, zdarzały się nawet przypadki wpisywania takich informacji w statutach szkól. Rodzice często nie są informowani, że religia i etyka to zajęcia nieobowiązkowe oraz że mogą zapisać dziecko na religię i etykę jednocześnie. Szkoły nie zapewniają rzetelnej i prawidłowej informacji o możliwości wyrażania woli w kwestii organizowania lekcji etyki. Dyrektorzy szkół nie postrzegają etyki jako równoprawnego i wartościowego przedmiotu nauki. Bywa, że nauczyciele etyki nie gwarantują braku indoktrynacji światopoglądowej. Najbardziej spektakularnym przejawem łamania tego standardu jest zatrudnianie katechetów i osób duchownych jako nauczycieli etyki. Ministerstwo Edukacji Narodowej pozostawiło do decyzji samorządów zmniejszenie liczby lekcji etyki do jednej w tygodniu. Tymczasem lekcje religii, w wymiarze dwóch godzin tygodniowo, nie podlegają decyzji władz samorządowych.
Projekt Równość w Szkole - działania na rzecz praw mniejszości bezwyznaniowej w okresie od 01.01.2021 r do 30.06.2022 r. współfinansowany z dotacji programu Aktywni Obywatele - Fundusz Krajowy, finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG
Ma na celu diagnozę, monitoring sytuacji i równouprawnienie mniejszości bezwyznaniowej w oświacie m.in. poprzez przeciwdziałanie indoktrynacji związanej z organizacją uroczystości szkolnych, założeniami i praktykami edukacyjnymi oraz wychowawczymi, a także zapobieganie nierównemu traktowaniu w szkole w obszarze wolności wyznania. Beneficjentem naszych działań są również mniejszości religijne, wszyscy, którzy spotykają się z praktykami wychowawczymi naruszającymi godność ucznia, prawa dziecka oraz prawa rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z własnym światopoglądem. Działania projektu mają na celu pogłębienie wiedzy rodziców i uczniów w zakresie ich konstytucyjnych praw, a także poprawienie asertywności tej grupy w kontaktach z nauczycielami oraz władzami oświatowymi. Naszym celem jest również poprawienie dostępu do lekcji etyki i promocja tego przedmiotu.
Z dyskryminacją mamy do czynienia, kiedy równi są nierówno traktowani. O dyskryminacji mówimy również w przypadku, kiedy ma miejsce niepożądane zachowanie związane ze światopoglądem, wyznaniem (brakiem wyznania), a jego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby i stworzenie onieśmielającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery.
Jeżeli spotkasz się w szkole z przejawami dyskryminacji, nierównego traktowania uczniów ze względu na wyznanie (lub jego brak), potrzebujesz wsparcia, prosimy napisz do nas na adres e-mail Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..
Zachęcamy do zgłaszania przypadków dyskryminacji do wychowawców klas lub dyrektorów szkół. W przypadku nie otrzymania pomocy należy zgłosić sprawę do właściwego Kuratorium Oświaty i dalej do Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka.
Działania w ramach projektu prowadzimy dzięki środkom pochodzącym z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych i darowizn na rzecz Fundacji Wolność od Religii oraz dotacji (dotacja z 2014 roku otrzymana w ramach programu Obywatele dla demokracji, finansowanego ze środków Funduszy EOG).
Rozwój projektu Równość w Szkole - działania na rzecz praw mniejszości bezwyznaniowej w okresie od 01.01.2021 r do 30.06.2022 r. jest współfinansowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG.
Działania podjęte w ramach projektu:
- utworzenie, modernizacja i prowadzenie strony projektu rownoscwszkole.pl
- badania ankietowe dyrektorów szkół z woj. lubelskiego (2014/2015)
- ogólnopolskie badanie ankietowe społeczności szkolnej pod względem wolności wyznania (2017)
- opracowanie rekomendacji dla szkół
- billboardowa kampania społeczna
- szkolenia antydyskryminacyjne dla 85 dyrektorów szkół, delegowanych nauczycieli i pracowników samorządowych
- udzielanie informacji i wsparcia eksperckiego rodzicom, uczniom, nauczycielom
- podejmowanie interwencji u władz oświatowych, samorządowych oraz rządowych
- wydanie polskiego tłumaczenia książki „Czy można przekonać olbrzymów?” autorstwa Gab Heller
- wydruk bezpłatnych egzemplarzy książki i dystrybucja do nauczycieli i rodziców
- opracowanie materiałów dydaktycznych dotyczących wybranych fragmentów książki związanych z problemami ksenofobii i równouprawnienia
- opracowanie, wydruk i dystrybucja ulotek oraz plakatów a także zeszytów do etyki
- opracowanie i dystrybucja Poradnika skutecznej interwencji w przedszkolu lub szkole publicznej
- dokumentowanie przejawów dyskryminacji
- uruchomienie interaktywnej Mapy nierówności w szkole, która służy do zgłaszania nieprawidłowości oraz gromadzenia danych na ten temat
BILLBOARDOWA KAMPANIA SPOŁECZNA „RÓWNOŚĆ W SZKOLE”
Billboardowa kampania społeczna "Równość w Szkole" dotycząca praw i wolności w przestrzeni edukacji publicznej została zrealizowana w 2015 roku na terenie woj. lubelskiego. Niestety jej treści pozostały całkowicie aktualne. Poniżej przedstawiamy plakaty z krótkim objaśnieniem.
Wypowiedź przywołana na jednej z grafik: „W naszej szkole nie ma dzieci niewierzących” odnosi się do często spotykanej przez nas wypowiedzi dyrektorów szkół, pracowników oświaty oraz przedstawicieli szkolnych społeczności. „U nas wszyscy chodzą na katechezę”; „Nie ma takiego problemu”, „Nikt się do tej pory nie skarżył”... Tymczasem osób niewierzących według oficjalnych statystyk jest w społeczeństwie polskim ok. 5 – 8%, co oznacza że w każdej 20-osobowej grupie szkolnej z dużym prawdopodobieństwem obecne jest dziecko należące do światopoglądowej mniejszości. Polskie społeczeństwo jest bardziej różnorodne niż mogłoby się czasem wydawać, a obowiązkiem publicznej szkoły jest zapewnić równe i godne warunki edukacji dla wszystkich uczniów. Dyrektorzy używający słów „W naszej szkole nie ma dzieci niewierzących” nie uznają istnienia mniejszości bezwyznaniowej za istotną. Organizują praktyki szkolne w sposób zagrażający wolności sumienia, a tak można rozumieć zapisywanie dziecka wychowywanego w rodzinie należącej do mniejszości bezwyznaniowej na religię rzymskokatolicką czy jego udział we mszy na sali gimnastycznej z okazji Dni Papieskich. Nierówne traktowanie uczniów przez dyrektorów szkół przybiera zatem formę ograniczania swobód i praw na skutek niedostrzegania lub bagatelizowania obecności danej grupy ludzi w społeczności szkolnej.
Zdarza się, iż dyrektorzy uznają zapisanie dziecka na katechezę rzymskokatolicką za deklarację wiary. Wiemy jednak z wielu relacji oraz badań CBOS, że osoby niewierzące również zapisują swoje dzieci na religię (grafika „Nie chcę ale muszę”). Presja społeczna ze strony światopoglądowej większości jest tak silna, iż osoby niewierzące, jak same określają „z przyczyn społecznych” deklarują udział swoich dzieci w katechezie oraz we wszelkich praktykach religijnych. Osobom niewierzącym towarzyszy często lęk o dobro dziecka w obliczu coraz częściej nagłaśnianych przypadków ostracyzmu i przemocy. Zgodnie z zapisami Konstytucji RP nikt nie może być zobowiązany do ujawniania swojego światopoglądu jak również zmuszany do uczestniczenia lub nieuczestniczenia w praktykach religijnych. Niestety gwarancje te nie są przestrzegane w polskiej edukacji publicznej.
Plakat „Etyka uczy myśleć” przypomina, iż obowiązkiem szkoły jest zapewnienie każdemu jednemu, zainteresowanemu uczniowi realnej możliwości uczęszczania na lekcje etyki. Rekomendujemy umieszczanie etyki w planach lekcji analogicznie jak w przypadku katechezy. Ponieważ zarówno etyka jak i religia to zajęcia nadobowiązkowe powinny być umieszczane na planie na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej. Sprzeciwiamy się nieustającym tłumaczeniom ze strony dyrektorów szkół, że „nie można”, „nie da się” ułożyć planu lekcji w taki sposób aby religia nie była pomiędzy językiem polskim a matematyką i aby nie powodowała, że uczeń niewierzący musi przeczekać ten czas biernie w świetlicy. Dyrektorzy mają możliwość organizowania w tygodniu tylko jednej godziny religii, nie dwóch jak ma to miejsce obecnie. Mogą również umieszczać lekcje religii w godzinach popołudniowych tak jak często umieszcza się lekcje etyki.